نرخ واقعی ارز چقدر است؟

اگرچه جزئیات تصمیم ارزی ‏دولت و بانک مرکزی مبنی بر ‏اولویت‌بندی در تخصیص ارز ‏هنوز مشخص نیست اما باید ‏دانست که در وضعیت دو نرخی ‏ارز ما با دو بازار مواجه خواهیم ‏بود؛ یکی بازاری که باید نرخ ارز ‏در آن از حیث سیستم توزیع و ‏تخصیص مدیریت شود تا کالاها ‏و خدماتی که با ارز دولتی وارد ‏کشور می‌شود، با نرخ دیگری ‏به بازار عرضه نشود و بازار دوم، ‏بازار آزاد است که ارز آن از محل ‏ارز صادراتی و دارای منشأ ‏خارجی تأمین می‌شود که ‏توسط صرافی‌ها و فعالان ‏اقتصادی در بازار معامله می‌شود ‏و خارج از شبکه بانکی عمل می‌کند.

بدیهی است نرخ ارز در ‏بازار آزاد راه خود را طی می‌کند ‏و قیمت‌گذاری ارز در بازار آزاد ‏معنا ندارد اما بر این باور هستم ‏که نرخ ارز در بازار آزاد هم باید ‏مدیریت شود تا شاهد سه نرخی ‏شدن ارز نباشیم، چرا که سه ‏نرخی شدن ارز - ارز مرجع با ‏دلار 1226تومانی، ارز ناشی از ‏صادرات و ارز بازار آزاد - مشکل ‏آفرین خواهد بود و باید مراقب ‏بود که نتیجه سیاست‌ها و تدابیر ‏جدید ارزی به سه نرخی شدن ‏ارز منجر نشود. ‏

اما سؤال این است که آیا دلار ‏‏1226تومان به‌عنوان نرخ ‏مرجع بانک مرکزی قابل دفاع ‏است یا خیر؟ تأکید می‌کنم که ‏نرخ مرجع فعلی خیلی قابل دفاع ‏نیست اما چون دولت این نرخ را ‏به‌عنوان مرجع اعلام کرده است ‏باید سیاست خود را بر یکسان‌‏سازی نرخ ارز استوار سازد به ‏این معنا که فاصله و شکاف نرخ ‏ارز در بازار آزاد و نرخ مرجع باید ‏یکی شود و سیاستگذاران ‏ارزی باید نرخ مؤثر ارز را پیدا ‏کنند و آن را ملاک عمل قرار ‏دهند. ‏

لذا در پیش گرفتن سیاست ‏کنترل بازار ارز و قیمت ‏گذاری دولتی مغایر با سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز بوده و با اهدافی چون ‏آزادسازی، مقررات‌زدایی و ‏خصوصی‌سازی‌ در اقتصاد در ‏تضاد خواهد بود و همه این ‏اهداف در نتیجه یکسان‌سازی‌ ‏نرخ ارز قابل تصور است و تن ‏دادن به قیمت‌گذاری و کنترل ‏دولتی نرخ ارز حتما باعث ‏تشدید رانت و فساد خواهد شد.

‏فراموش نکنیم که در مقاطعی از ‏تاریخ مثل دوران جنگ تحمیلی ‏مجبور بودیم که از روش قیمت ‏گذاری و کنترل دولتی نرخ ارز ‏استفاده کنیم اما با توجه به توان ‏مالی کشور و امکاناتی که امروز ‏در اختیار داریم، شرایط برای ‏بازگشت به نظام تک‌نرخی ‏بسیار مساعدتر و مناسب‌تر ‏است و ما باید آرام آرام و به ‏تدریج نرخ ارز را متعادل کنیم. ‏به همین دلیل معتقدم نرخ ‏متعادل باید بر مبنای نرخ مؤثر برای ‏واردات باشد. تأکید می‌‏کنم که ارزش واقعی نرخ ارز نه ‏‏1900 تومان و نه 1226 تومان ‏است بلکه نرخ ارز باید روی ‏‏1400 تا 1500 تومان یکسان‌‏سازی شود.

*معاون ‏سابق ارزی بانک مرکزی